Czy dziennikarze na Ukrainie są bezpieczni?
Kierując się troską o bezpieczeństwo dziennikarzy, zorganizowano w Kijowie seminarium w ramach projektu „Wdrożenie standardów europejskich w ukraińskim środowisku medialnym”. Przygotowało je Biuro Rady Europy na Ukrainie przy wsparciu finansowym Rządu Kanady. Temat jest niezmiernie aktualny, zwłaszcza w obliczu obecnych starć wojennych i braku stabilności na Ukrainie.
Rada Europy wspólnie z Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) przywiązują dużą wagę do wolności słowa oraz bezpieczeństwa dziennikarzy. Jeszcze w marcu 2013 roku Komitet Ministrów Rady Europy powołał grupę ekspertów w celu opracowania nowych rekomendacji w zakresie ochrony dziennikarzy oraz bezpieczeństwa ich pracy. Nowe zasady zostaną przygotowane do 2015 roku.
Biuro Rady Europy na Ukrainie realizuje dwa projekty w tej dziedzinie: wspomniany już „Wdrożenie standardów europejskich w ukraińskim środowisku medialnym” oraz dwuroczny projekt wspierany przez Unię Europejską „Integracja standardów europejskich w dziedzinie Internetu i dostępu do informacji”.
Obecnych na seminarium powitali: ambasador Kanady na Ukrainie Troy Lulashnyk, dyrektor Biura Rady Europy na Ukrainie Władimir Ristowski, przedstawiciel OBWE Dunia Mijatowycz oraz przewodniczący Państwowego Komitetu do spraw Telewizji i Radiofonii Ukrainy Oleg Naływajko.
Znana gwiazda ukraińskiego dziennikarstwa Andrzej Caplijenko przedstawił seminarzystom ogólnie przyjęte zasady zachowania dziennikarzy w zapalnych punktach globu. Bardzo ważne jest, jak zaznaczył, by przed wyjazdem do innego kraju zapoznać się z jego tradycjami, aby nie obrazić niczyich uczuć narodowych. – Jeżeli mówimy o regionie donieckim, to ogólnie przyjęte zasady tam nie działają – podkreślił dziennikarz. Wręcz przeciwnie. Wbrew międzynarodowej praktyce ukraiński dziennikarz w Donbasie musi zachowywać anonimowość, tj. nie nosić żadnych oznaczeń czy plakietek, nie afiszować się profesjonalnym sprzętem czy choćby pokrowcem na kamerę, a nawet nie rozmawiać po ukraińsku.
Reporter agencji Reuters Sergiusz Karazij zapoznał obecnych z najważniejszymi zasadami, których dziennikarz pracujący w zapalnym punkcie świata powinien przestrzegać. Oparł je na własnych doświadczeniach.
1. Najpierw zadaj sobie pytanie, czy twoja obecność jest potrzebna?
2. Jeżeli tak, szukaj wyjątkowego momentu do zrobienia zdjęcia, wideo czy nagrania.
3. Staraj się minimalizować ryzyko. W razie dolegliwości zawsze miej przy sobie niezbędne leki.
4. Realnie oceniaj sytuację. Pracując na ulicy, w tłumie, noś wygodne ciepłe ubranie, sportowe buty na grubej podeszwie. W żadnym przypadku nie ubieraj niczego nylonowego, ani bluzek, ani bielizny, ani rajstop, ponieważ nylon jest łatwopalny, topi się w temperaturze, jaka powstaje po uderzeniu koktajlu Mołotowa.
5. W agresywnym tłumie nie wyjmuj profesjonalnej kamery. Miej w zasięgu wzroku drogę ucieczki.
6. Staraj się pracować w zespole, tak jest bezpieczniej. Nie słuchaj głupich porad z tłumu.
7. Minimalizuj pracę nocą, by uniknąć kradzieży.
8. Miej najtańszy telefon komórkowy, najlepiej wstrząsoodporny i z potężną baterią. Miej też latarkę i minimalne zaopatrzenie w żywność (np. czekoladę).
9. W nieznanej miejscowości zapamiętaj dobrze widoczne punkty orientacyjne – gmachy biur, hoteli itd.
10. Nigdy nie pchaj się w środek tłumu. W trakcie działań militarnych używaj kamizelki kuloodpornej klasy nie niższej niż 3-4.
11. Nie stój w jednym miejscu, zwłaszcza przed okupowanymi budynkami. Trzymaj się z boku.
12. W razie strzelaniny chowaj się za grubymi drzewami. Auta są kiepską ochroną. Dobrze chronią jedynie wielkie koła pojazdów. Postaraj się jak najszybciej opuścić niebezpieczne miejsce.
13. Miej ubezpieczenie zdrowotne oraz umiejętność udzielania pierwszej pomocy medycznej (powstrzymanie krwawienia, sztuczne oddychanie itd).
14. Nie używaj soczewek kontaktowych – są niebezpieczne ze wzlędu na gazy łzawiące. Zamiast nich polecane są okulary.
Niezwykle interesujący był wykład o bezpieczeństwie informacyjnym, sposobach przeciwdziałania atakom hakerów komputerowych i ochronie własnej prywatności wygłoszony przez Włodzimierza Bezmałego, eksperta do spraw bezpieczeństwa informacyjnego, MVP Consumer Security, Microsoft Security Trusted Advisor.
Współzałożyciel i dyrektor kreatywny Tactical Technology Collective Marek Tuszyński zaznajomił seminarzystów z pożytecznymi metodami bezpieczeństwa cyfrowego, podał praktyczne rady odnośnie do zabezpieczenia przeciwwłamaniowego do poczty elektronicznej i ochrony danych osobowych w Internecie. Zademonstrował też własny film na temat wykorzystania Internetu na potrzeby dziennikarstwa śledczego.
Obecny na seminarium zastępca ministra spraw wewnętrznych Ukrainy Mykoła Wełyczkowycz zapewnił, że jego resort jest otwarty na współpracę z dziennikarzami oraz potępił ataki i naciski na dziennikarzy.
Jerzy Sokalski – prezes „Polskiego Radia Berdyczów”
